16 - NGUYỄN PHI HOANH VẼ " ĐƯỜNG ĐI LƯƠNG PHÚ - MỸ THO " NĂM 1937

              NGUYỄN PHI HOANH  VẼ  " ĐƯỜNG ĐI LƯƠNG PHÚ - MỸ THO "  NĂM 1937.
                      ( Hình ảnh Quốc lộ 1. Đoạn Lương Phú-Mỹ Tho vào năm 1937 ).

                  Nguyễn phi Hoanh (1904 - 2001). Đường đi Lương Phú - Mỹ Tho. 

                  Sơn dầu trên bố. 60cm x 90cm. Vẽ năm 1937.  Chữ ký nằm ở đáy góc phải.

  ( Địa danh Lương Phú nằm trên đường QL1. Giữa Tân An và Mỹ Tho. Xưa gọi là Lộ số 1).

       Bất cứ cái gì trên cõi đời này nó cũng có thể giúp ích cho mình nếu biết sử dụng khai thác nó đúng chỗ. Cho nên các bức tranh nó cũng không thế nào vượt qua khỏi những qui luật này. Nó cũng là một nhịp cầu giúp ta mở rộng quan hệ với mọi người. Nhất là những tác phẩm có giá trị lớn, ai cũng muốn một lần thưởng ngoạn. Cái lợi như vậy, cái hại cũng đến ngay nếu ta không biết chọn lọc.

      Trong số tranh tôi may mắn mua và đang giữ, có một tấm của họa sĩ Nguyễn phi Hoanh [1904 - 2001]. Ông là họa sĩ chuyên vẽ tranh phong cảnh rất đẹp, là một trong số những họa sĩ nổi tiếng loại hàng đầu vào giai đoạn khởi nguyên của nền hội họa theo trường phái Tây Phương tại VN. Ông theo học hội họa bên Pháp. Từng đoạt giải nhất trong một kỳ triển lãm ở  trời Tây khi còn theo học nơi đây. Từng đứng lớp dạy hội họa tại Hà Nội trong thời kỳ chiến tranh. Cũng là đại biểu Quốc Hội khóa 1 của Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa. Đã có viết hai quyển sách phê bình về mỹ thuật Việt Nam và Thế Giới.

Hình 01. Bìa cuốn " Lược sử mỹ thật Việt Nam ". NXB. Khoa Học Xã Hội.

Tác giả: Nguyễn phi Hoanh. Bản in lần đầu năm 1971.

Hình 01bis. Chữ ký tác giả và đề tặng ông Vũ Khiêu.

Hình 02. Bìa cuốn " Một số nền mỹ thuật thế giới ". NXB. Văn Hóa. 

Tác giả: Nguyễn phi Hoanh. Bản in năm 1978.

       Tôi được hân hạnh biết họa sĩ Nguyễn phi Hoanh qua sự giới thiệu của Giáo Sư Nguyễn văn Y. Trước 1975 ông Y dạy ở Đại Học Văn Khoa Saigon vừa viết sách (Tôi chỉ còn nhớ cuốn "Thơ vịnh Kiều"). Ông là  chuyên gia sưu tầm sách. Sở hữu rất nhiều loại sách quí hiếm về Hán Nôm và thời Pháp thuộc. Ông cũng sưu tập cả tranh nữa. Trong giới mua bán sách cũ vào giai đoạn này, khi nói đến tên “ Ông Y xe đạp” ai cũng biết. Vì ông có thói quen xử dụng xe đạp rẻo khắp thành phố để sưu tầm những gì ông thích. Thỉnh thoảng những người biết ông, họ kháo với nhau là đã từng thấy ông xuất hiện ở một số tỉnh lân cận, cũng vẫn tà tà trên yên chiếc xe đạp sườn ngang cố hữu cùng cái nón lưỡi trai của lính chế độ cũ trên đầu che nắng tránh mưa. Để được thuận tiện, đáp ứng cho nhu cầu chuyên chở những gì thu tóm được. Cái giỏ inox phía trước ghi đông được thiết kế rất chắc chắn, tự thân có thể chịu đựng được sức nặng trên chục ký lô và trong giỏ luôn có một túi vải được xếp nếp rất nghiêm cẩn, dùng để đựng những gì ông mua được. Không hề thiếu cái áo mưa mỗi khi mùa mưa đến. 
      Khoảng năm 1987. Có lần ông Y gặp tôi nói rằng tác giả của bức tranh “ Hai con bò kéo xe ”.[ tôi thường gọi bức tranh của ông Hoanh cái tên như vậy.] muốn đến nhà để được xem lại tác phẩm của mình sau gần năm mươi năm lưu lạc. Nhất trí thôi! Có mất gì đâu? Biết thêm một người càng tốt chứ sao. Huống chi đây lại là tác giả của một bức tranh đẹp, có giá trị cao, rất quí hiếm mà mình có may mắn lưu giữ. Vả lại ông Hoanh là người có tuổi tác cũng như địa vị trong xã hội. Gặp để hiểu biết thêm về tác phẩm của ông, phát hiện thêm điều gì mới lạ thì sao?

      Vào một buổi sáng. Hai ông Y và Hoanh đến nhà tôi chơi. Lúc này tôi còn ở đường Nguyễn thiện Thuật trong con hẻm 16/55. thuộc Quận 3. Saigon. Nhìn bức tranh một lúc như hồi ức. Ông cho biết là đã thực hiện tấm tranh này sau khi ở Pháp về. Ông bỏ Pháp trốn về VN vì cái tội đã dám hoạt động chống lại chính quyền sở tại ngay trên đất của họ. Chính vì sự chơi trèo này đã làm họ không vui nên đã tìm cách cho ông vào một nơi kín đáo để dạy dỗ vài bài học cho ông mềm cái đầu. Biết vậy! Ông không muốn bị trù dập và nỗi cô đơn hành hạ mình. Đành phải tìm cách rời khỏi chốn du học, cái nơi mà ông cùng gia đình kỳ vọng dựa vào nó để có một tương lai sáng lạn. Bây giờ! Chính cái nơi phồn hoa đô hội rực sáng nền văn minh nhân loại này lại đang có mưu đồ hãm hại mình. Đành bỏ dở việc học hành “phắng” về nơi chôn nhau cắt rốn! Ông đã không đạt được ý nguyện là sau này thành tài quay về giúp nước. Ông đã phải bỏ ngang vì thái độ yêu nước của mình. Đã có máu cứng đầu nên ở ngay trên đất mẹ tại Saigòn chứ chả đâu xa, ông cũng không yên thân với bọn mật thám, bọn họ thích cho cái còng số tám vào đôi tay tài hoa của ông, để ông bớt quậy! Thế là ông phải tháo về Bến Tre. Nơi đây! Tại mảnh đất này, cha mẹ đã chôn cái nhau rốn của ông khi mới ra đời! Cũng như nó từng cưu mang lúc còn bé thơ! Nhưng ông đã phải rời xa nó một thời gian dài do việc tầm học. Nay vì an nguy bản thân, ông quay về chốn cũ. Hy vọng nơi này có thể giúp ông thoát khỏi cái mõm đánh hơi của những con chó săn. Những ngày nơi đây thật nhàn nhã, thật rảnh rang và quá là thảnh thơi! Với cái tuổi trai tráng, sức dài vai rộng, làm sao ông lại có thể ngồi yên. Đã vậy máu nhà nghề trỗi dậy, ông mang đồ nghề, đi loanh quanh những vùng phụ cận, tìm những nơi hữu tình xinh đẹp của quê hương mà vẽ! Trong đó có Mỹ Tho, chốn ông đã có thời gian theo học thuở còn thơ! Với nghệ thuật, ông đã có những mảng màu ngọt ngào, đan thanh của xứ sở, những nét đặc thù của địa phương. Ông đã để lại cho những thế hệ sau thấy được những gì đã xảy ra vào thời của mình! Không thấy ông nhắc đến chuyện đặt tên cho bức tranh là gì! Chỉ nghe ông nói “  Tôi vẽ bức tranh này trên con đường số 1, đoạn từ Lương Phú nhìn về Mỹ Tho! Tấm này tôi tặng cho BS Bổn mà!” [ Ngay chóc! Tôi mua tấm tranh này ở một căn biệt thự khá bề thế. Số 40. Đường Phạm ngọc Thạch. Quận 1 Saigon.  Trong lúc chọn lựa để  mua tôi có thấy một số vật dụng bày trong phòng có ghi chữ Bổn. Lúc đó tôi cũng chả để ý, nhưng sau này nghe ông Hoanh nói mới biết đó là nhà của BS Bổn cũng là bạn của ông. ] 
     Tôi mua được bức này có lẽ cũng là một cái duyên. Năm 1985 lúc còn bán sách ở quầy số 64 tại chợ sách cũ đường Đặng thị Nhu. Quận I. Saigon. Một người khách ngang lứa muốn mua cuốn tự điển " Webster's New Worlds " cũ. Loại này lúc bình thường không thiếu. Tự nhiên  dạo này khá khan trên thị trường. Tôi hẹn tìm được sẽ đem đến tận nhà... Một hành cử hiếm hoi cho chuyện chỉ có một quyển sách không là bao nhiêu tiền mà phải mang giao đến tận nhà. Không hiểu sao lúc đó tôi lại hứa là sẽ đáp ứng. Chính vì điều này mà tôi cho nó là cái duyên. Nếu không có cuốn tự điển bắc cầu thì làm sao tôi có điều kiện vào nhà BS Bổn mà gặp bức tranh để mà mua? Theo gót chủ nhân vào căn villa để giao sách và lấy tiền. Một sảnh đường khá rộng. Mọi sự bày ra trước mắt có vẻ như đang dọn nhà, đồ đạc bày lủ khủ khắp chốn la liệt dưới đất. Tấm tranh để dựa ở góc nhà, khung bản to cỡ 10cm sơn một màu đen tuyền, mặt tranh bị sút đinh bên góc phải, bố lật úp che hết một phần tư bức tranh nhưng vẫn còn nhìn thấy một phong cảnh rực rỡ, rất đẹp, góc phải bức tranh có ghi tên  Nguyễn phi Hoanh, bên dưới tên tác giả có ghi năm 1937. Khổ tranh cũng khá to cỡ 60cm x 90cm. Tôi đã thương lượng bớt một thêm hai với hai anh bạn chủ nhà, cuối cùng phải dốc hết túi và đã thỉnh được. Hết bốn trăm đồng [năm 1985], chở bằng xe xích lô hết năm đồng, về đến nhà lấy tiền trả sau vì cạn láng! Có một chuyện mà tôi vẫn còn tiếc mãi khi đã không chịu mua luôn bức tự họa bằng sơn dầu, khá to cỡ bằng người thật. Chân dung tự họa mà ông Hoanh đã vẽ khi đang còn trẻ, cỡ trên ba mươi tuổi, mặc quần shoọt cầm cây vợt tenis,  Chỉ vì nhà quá chật chội, mua về không biết để đâu! ( Cứ xem như là không có duyên với nó đi! ).

      Rõ ràng có gặp được tác giả mới biết đầu đuôi gốc ngọn, lý lịch của tấm tranh, không thì cứ chỉ biết gọi “ hai bò kéo xe ”. Bây giờ được chính tác giả xác nhận nơi vẽ, có địa danh hẳn hoi.[ Có một tư liệu về đường xá, xe cộ của Tỉnh Định Tường.Trong đó ghi rõ là. Mỗi ngày có một chuyến  duy nhất chạy từ bến xe Mới ở Mỹ Tho đến ngã tư Lương Phú bằng xe Lambretta. Tài liệu này phát hành khoảng năm 196..không nhớ rõ. ( Đã tìm được và xin bổ sung bên dưới ) ]. Như thế bức tranh này không phải tưởng tượng ra mà vẽ đâu nhé! 
      Chúng ta cần phân biệt cẩn thận trong việc phân định giá trị tác phẩm hội họa về vẽ phong cảnh. Đó là vẽ cảnh thật và vẽ tưởng tượng. Giá trị của hai loại này khác nhau rất xa. Loại vẽ tưởng tượng chỉ có gia trị về mặt mỹ thuật đơn thuần. Còn loại vẽ phong cảnh thật. Ngoài giá trị mỹ thuật ra, nó còn có giá trị về mặt lịch sử địa phương nữa! Mặt này rất quan trọng, nó là nguồn tư liệu cho những thế hệ mai sau dùng để nghiên cứu, tìm hiểu, giới thiệu, minh họa về cách sinh hoạt, địa dư chí của thời đã qua bằng hình ảnh cụ thể, rõ ràng. Phải đánh giá cho đúng về mặt này đừng đánh đồng để rồi hối không kịp đấy! 

               Phan tư Phước ( A. Phan ). Con kênh nằm sau lưng chợ Bình Tây

               Sơn dầu trên bố. 50cm x 65cm. năm 1957.

   Vẽ cảnh thật nhìn từ phía sau chợ Bình Tây. Nhờ có bức tranh này mà thế hệ mai sau biết được con kênh sau lưng chợ đã bị lấp mất.

       Lê Trung. Mùa Thu vàng. Sơn dầu/bố. 50cm x 64cm. Chữ ký đáy góc phải

       Phong cảnh đẹp nhưng man tính chất chung chung. Không có địa danh rõ ràng.

       Trong cuốn “ Tự vị Tiếng nói Miền Nam ” của cụ Vương hồng Sển, do nhà xuất bản Trẻ phát hành năm 1999. Ở phần nói về Mỹ Tho, trang 198 cột trái dòng thứ ba có ghi:

      “ Tổng Thạnh Quơn có 4 con lộ : Lộ số 1. Mỹ Tho đi Tân An chạy ngang qua Lương Phú…Lộ số 2 đi…v.v…”. 

      

Tư liệu của Tỉnh Định Tường năm 1963 về các bến xe và những chặng đường xe sẽ chạy qua có nhắc đến tuyến xe lambretta từ Mỹ Tho đến ngã tư Lương Phú...

     Rõ ràng con lộ chính ( Quốc Lộ I ) có chạy qua  địa danh Lương Phú nếu ta đi từ Mỹ Tho đến Tân An hoặc ngược lại. Một địa danh có thật chứ không phải tưởng tượng.

      Ngày nay trên đường từ Cai Lậy đi Tp HCM. Đến đoạn rẽ trái dẫn vào đường cao tốc. Chạy chừng vài cây số đến gần trạm thu phí, Tại vòng xoay này, nếu nhìn về mé tay phải sẽ thấy một cái bảng hướng dẫn ghi  Cao tốc…Lương Phú - Quốc lộ 1A. ( theo ngã ba này chạy quẹo vào đoạn đường có ghi tên Lương Phú, ta sẽ ra đoạn QL1A thuộc Tỉnh Long An ).

   Bảng hướng dẫn rẽ phải đi Lương Phú trên QL1. Trước khi rẽ trái vào đường cao tốc.( Ảnh chụp từ trên xe ).

        
    

        Nếu ta đi theo QL1A từ Saigon về Mỹ Tho. Khi qua khỏi Tân An ( Long An ). Bên tay phải QL1A này có đoạn vẫn còn thấy rõ một con kênh nhỏ nằm sát lề chạy cặp theo con đường dài tận về phía Mỹ Tho. Có đoạn ta chỉ còn thấy dấu vết do đã bị lấp đi để lấy đường trong nhà ra Quốc lộ I cho thuận tiện.                

        Dựa vào câu của ông nói “ đường đi Lương Phú-Mỹ Tho ”. Ta quan sát trong bức tranh thấy rõ bên  phải có một con rạch nhỏ chạy dọc theo con đường đất, cho thấy vị trí ông Hoanh đứng vẽ  nằm mé ở phải con đường đất trên bờ cỏ sát bên con rạch tại Lương Phú và nơi mút tầm mắt cuối con đường trong tranh là  Mỹ Tho. Chiếc xe và người quẩy gánh đang đi từ phía Mỹ Tho về Lương Phú-Tân An.                  

      Trùng khớp cảnh vẽ và hình ảnh ngoài thực tế. Kết luận. Chính xác đây là một đoạn đường của Quốc lộ 1A từ Lương Phú đi Mỹ Tho vào năm 1937. Tác phẩm này cũng đã cho ta biết QL1A vào thời điểm năm 1937 là con đường đất đỏ.

      Từ ngày nghe ông Hoanh nói, tôi tự đặt tên cho bức tranh là “ Đường đi Lương Phú - Mỹ Tho.” Hay dài dòng thêm tí chút là “Cái nắng trên đường đi Lương Phú - Mỹ Tho ”.
      Từ lúc ban đầu tôi đã có nhận định rằng bức tranh " Đường đi Lương Phú - Mỹ Tho " này có sự nổi trội, đặc sắc hơn một số tác phẩm vẽ phong cảnh của một số họa sĩ tên tuổi khác cùng thời. Chính thế mà tôi hay ngồi ngắm nó mỗi khi có dịp và thấy có sự gần gũi lạ kỳ. Cho đến một buổi tối đang ngồi trước nó thì bị cúp điện. Tôi chợt nhận thấy không gian trong bức tranh rực sáng lên, cả một không gian thật êm ả, dịu dàng, huyền diệu, toàn cảnh như đang sinh hoạt dưới ánh trăng. Từ đó tôi càng chú ý đến nó nhiều hơn, có cảm nhận  sâu sắc hơn. Đã có lúc đứng trước nó hàng giờ thưởng thức thật chậm rãi. Cái ánh sáng của nắng chan hòa đều khắp. Cái nắng  bao trùm trên mọi cảnh vật. Nắng ở trong đám mây, ở trên cánh đồng, ở những hàng cây, bụi cỏ, con kênh, mái nhà, cùng đọng phớt lên những sinh hoạt của con người và động vật. Cái nắng tác động trên mọi thứ, mọi nơi, trên từng centimet vuông mặt bố tạo nên sự sinh động, lung linh đều khắp.  Bức tranh như được phát sáng lên bởi từng vật thể. Bắt mọi thứ phải tự thân nói lên cái chất của chính mình. Ta không thấy được cái nắng cụ thể như ở ngoài đời, nhưng lại thấy được sự ấm áp đó rất rõ qua các mẫu vật trong tranh, qua sự  mô tả bằng sắc độ của những gam màu. Một cái tuyệt đích của tác giả. Ông đã khéo léo kết hợp giữa những mảng màu đậm và nhạt, cho chúng nằm cạnh, đối chọi nhau để chúng bật lên, chìm xuống đập vào mắt người thưởng lãm! Ông khai thác sự tương phản giữa sáng và tối một cách triệt để và đã thành công! Thật táo bạo khi ông cho hai tàng cây thật to, tối om, nằm ngay ở hai điểm vàng trái phải trên, chỗ nhấn mạnh của định luật hội họa, Hai mảng xậm chiếm hơn ba mươi phần trăm diện tích mặt bố nổi lên giữa nền trời xanh lơ xậm, cùng với cánh đồng, vạt cỏ, rặng cây cắt ngang gần nửa bức tranh, trở xuống. Hai mảng màu lạnh xậm tối, khá lớn so với toàn diện tích bức tranh. Tất cả chỉ có mục đích duy nhất là làm cho nổi bật lên những đám mây trắng xóa, chói chan, chen nhau từng từng, lớp lớp đang đùn lên cuồn cuộn từ phía cuối chân trời. Rồi đến những mảng xậm của thảm cỏ bên vệ đường, con kênh cánh đồng phía hai bên đường, kết hợp cùng rặng cây phía xa như cánh rừng bạt ngàn chặn ngang đường chân trời để biểu diễn tôn lên mảng màu nóng là con đường làng đất đỏ sáng lên, bạc đi dưới cái nắng. Sự hun hút của con đường càng tăng lên khi được điểm xuyết bằng những bóng cây đổ nằm vắt ngang tạo thành những vệt cắt, tối nấc thang đuổi nhau chạy dài xa dần, nhỏ lại mút tầm mắt ở cuối đường. Càng nhìn con đường càng như thăm thẳm, như muốn lọt ra ngoài bức tranh! Một điểm nhấn dưới phải trong định luật hội họa được ông  tận dụng thành công, khi đặt mút xa cuối con đường rơi vào điểm này.

       Trong tranh ta thấy cả một trời tĩnh lặng của miền quê, một sự êm đềm, quạnh hiu đã được tác giả làm cho sống dậy khi có bóng dáng sinh hoạt của con người! Với hai con bò bắp thịt vồng lên dưới nắng sớm, đủng đỉnh, chậm chạp kéo chiếc xe thùng bằng gỗ bên trong chất đầy những cái bao căng phồng nặng chịch, đằng trước thùng xe là người điều khiển ngồi nhàn hạ, trái hẳn với hình ảnh một người đàn bà quẩy một gánh nặng  đang lúp súp, thoăn thoắt đi ở phía sau xe. Để cho sự sinh hoạt của con người, không lẫn chìm vào rặng cây phía sau xa. Một căn nhà có mái tranh sáng chói bên vệ đường bên trái, cũng như một tàng cây vàng rực trên cao bên phải, cạnh con kênh. Mảng sáng, nóng của hai phần này được đưa vào giữa làm nền, đã tách hẳn con người cùng cảnh vật khỏi lẫn lộn vào nhau, làm cho những tầng lớp viễn cận càng thêm phong phú, dầy ra, đẩy cho chiều sâu không gian trên con đường làng hun hút hơn, tăng thêm sự sinh động cho toàn cảnh.  Những sinh hoạt của con người cùng cái bóng của chính họ trên con đường làng đất đỏ được vẽ bằng những mảng xậm màu, nổi bật lên trên mặt đường sáng rỡ. Cảnh sinh hoạt này, ông cũng lại đặt vào đúng điểm vàng trái dưới của định luật hội họa. Điểm cận cảnh nhất, trực tiếp đập vào mắt người thưởng ngoạn. Một cách nhấn mạnh, một sự khai thác sáng tối, lẫn tĩnh và động, tạo ra những mâu thuẫn, đối chọi tuyệt vời. Một bố cục về sự tương phản, rất đẳng cấp cả về ý cũng như về hình. Ta có thể xem sự hoạt động của con người trong tranh là trái tim của tác phẩm. Ông đã khai thác đúng mức các điểm vàng nghệ thuật.  Một cái động nhỏ nhoi của con người trong một cái tĩnh thật lớn của đất trời nhưng nó là nhịp sống. Nếu thiếu nó, bức tranh không thề nào trở thành bất hủ được.

            Tóm lại, qua bức tranh này, ta thấy một sự phối hợp rất chặt chẽ, nhuần nhuyễn giữa cái sở học trường lớp với cái thực tại ngoài đời cùng sự tư duy của tác giả đã tạo ra một tác phẩm rất có giá trị nghệ thuật. Theo tôi, ta có thể xem đây là một tác phẩm kinh điển để tham khảo về bố cục, hình thể, bút pháp, cách dụng màu, sự diễn đạt ánh sáng và cả về ý nữa. Một tác phẩm lớn của nền hội họa VN trong thời kỳ mới phôi thai, rất xứng đáng để cho chúng ta trân trọng.

      Sau hết, có thể nói đây là một tác phẩm lớn của nghệ thuật tả thực, cũng như đã đặc tả được cái chất của miền sông nước Nam Bộ giá trị rất cao, không dễ tìm. Không dám đại ngôn, nhưng trong thời gian qua, tôi cũng có hân hạnh được xem qua rất nhiều tác phẩm hội họa VN qua các buổi triển lãm, trong sách báo rồi có nhận xét hơi chủ quan là. Tôi chưa thấy có một tác phẩm hội họa nào cùng thời, vẽ phong cảnh hiện thực mà vượt qua được tấm này của ông Nguyễn phi Hoanh. Nếu có quí vị nào phản đối xin vui lòng chứng minh cho bỉ nhân bỏ cái thói lộng ngôn. Ếch ngồi đáy giếng nhé! Tôi nói cũng không quá lắm đâu! Cứ tìm những tác phẩm khi ông đang trong thời kỳ xung mãn mà xem đi đã, rồi ta sẽ bàn lại!

      Những tác phẩm sau này của ông. Tôi không dám có ý kiến. Chỉ thấy rõ ràng. Cái bút cùn, cái bút mới không thể nào viết đẹp bằng cây bút đã dùng quen ở một thời gian đang độ.

      Ngoài cái lần ông Hoanh đi với ông Nguyễn văn Y đến nhà, thuần ý là chỉ muốn xem lại tác phẩm của mình vẽ cách đây gần năm mươi năm. Sau này ông Hoanh lại có đến với một người, theo ông giới thiệu đó là con trai.(1) [Khi này tôi đã dọn nhà về khu Hòa Hưng]. Ông đến với ý định là xin mua lại tấm “ Cái nắng trên đường đi Lương Phú ở Mỹ Tho.”của ông đã vẽ nó. Qua lời mách bảo của anh Thiện, một cán bộ làm việc tại Bảo tàng Mỹ Thuật ở đường Phó đức Chính. Anh Thiện biết tôi có tấm tranh này, đầu đuôi cũng là do anh họa sĩ Lê Vượng là bạn của tôi cũng là bạn với anh Thiện dẫn đến nhà xem rồi mới xảy ra cớ sự. Rồi có một lần anh Thiện cùng đi với một người làm việc chung cơ quan mà tôi quên mất tên, đến xem lại với mục đích là thẩm định giá trị, hẹn sẽ mua về làm bộ sưu tập cho Bảo tàng, nhưng chưa thấy nói gì! Nay anh Thiện lại đi giới thiệu cho ông Hoanh đến thương lượng với tôi để mua nó. Tôi cũng hơi thắc mắc một tí nhưng cho qua. Rồi chuyện mua bán giữa tôi và ông Hoanh đã không thành vì tôi không có ý định bán nó. Trước lúc ra về ông Hoanh lại đề nghị mời tôi đến nhà xem tranh của ông vẽ đang được lưu giữ tại nhà, nếu được thì cùng trao đổi. Tôi cùng vợ có đến thăm ông trả lễ, đồng thời cũng muốn xem tranh của ông sau này vẽ ra sao! Khi đến mới biết căn nhà của ông nằm ngay sau lưng nhà BS Bổn đường Phạm ngọc Thạch. Quận 1, Nhưng lúc này căn Villa phía trước có lần tôi đã vào và mua được tấm tranh, nay đã trở thành trụ sở của một tờ báo, tôi quên mất tên là báo gì!. Toàn bộ lô tranh ông cho chúng tôi xem, rất xa lạ với những tấm tranh ông vẽ thời trai trẻ. Nếu che đi chữ ký phía dưới tôi sẽ bảo là một ai đó vẽ chứ không phải là ông!. Một cách biệt không thể ngờ được! Hai vợ chồng đã ra về với một nỗi buồn trong lòng tôi. Như vậy chuyện trao đổi cũng không thành nốt! Kể từ đó tôi không có dịp nào gặp lại ông nữa.  Bẵng một thời gian sau, tôi  gặp lại anh Vượng, hôm ấy không biết nói chuyện gì bỗng tôi sực nhớ  về nỗi thắc mắc của mình và đem ra hỏi. Anh Vượng cho tôi biết sở dĩ có chuyện tréo ngoe đó là vì anh Thiện muốn làm một cử chỉ đẹp với thầy của mình. Thay vì trực tiếp mua của tôi, anh lại muốn đền ơn đáp nghĩa với ông Hoanh nên bàn với ông này đến mua của tôi, xong rồi chờ đến dịp mừng thượng thọ. Ông Hoanh sẽ làm một cuộc triển lãm trưng bày tranh của mình trong đó có bức  “Cái nắng trên đường đi Lương Phú ở Mỹ Tho”. Lúc đó Bảo tàng sẽ đứng ra mua cho phải đạo.

      Không hiểu anh Thiện vẫn còn thiết tha với tấm tranh của thày mình hay vì anh cảm nhận được cái nét đẹp trong tranh nên đã nhờ anh Vượng mời tôi. Trước là để tham quan Bảo tàng Mỹ thuật, thứ là thương lượng tiếp về bức tranh. Trước khi vào Bảo tàng Mỹ thuật tôi và anh Vượng kéo nhau ra quán trước nhà anh gần chùa An Lạc đường Phạm ngũ Lão Quận 1, uống càphê. Trong lúc nói chuyện tôi thăm dò ý kiến anh Vượng xem Bảo tàng họ muốn gì.

      - Theo anh thì Bảo tàng họ muốn mua tấm tranh chừng bao nhiêu? Tôi hỏi

      - Chắc họ muốn mua chừng năm ngàn đổ lại thôi! Anh Vượng trả lời

      - Có rẻ không? Tôi hỏi

      - Không rẻ đâu! Tranh của Tô ngọc Vân cũng cỡ Sáu bảy ngàn là cùng. Anh Vượng nói.

      - Anh nói thiệt hay chơi vậy? Tranh Tô ngọc Vân mà bán giá đó, có nhiêu tui chạy tiền mua hết à nghe! Với điều kiện là tranh thiệt chứ tranh dỏm miễn bàn. Nghe tôi nói anh Vượng ngồi im không trả lời.

      - Nếu năm ngàn tôi không bán đâu, tranh vẽ từ năm 1937, bán vậy hơi rẻ! Thôi mình khỏi đi mất công! Tôi nói tiếp.

      - Nói vậy! Mình cứ vào trong đó gặp, nhiều khi họ đổi ý làm sao mình biết được! Anh Vượng nói vớt.

      Anh Vượng dẫn tôi vào một căn phòng ở tầng trệt cũng khá rộng, chung quanh bày biện tranh cũng khá nhiều nhưng lại để dưới đất dựa vào vách tường chứ không treo lên, giữa phòng là một cái bàn dài ngoằng thật to. Tôi và Vượng được mời ngồi cùng một cái ghế gỗ dài khoảng hơn ba thước kê sát tường, trước đã yên vị khoảng bảy tám người gì đó, trong số này  có hai vị là nữ và một anh tôi biết mặt vì đã có lần đi với anh Thiện lại nhà tôi xem tranh. Anh Thiện làm một tua giới thiệu, nghe qua thì trừ tôi và anh Vượng ra còn lại đều là cán bộ của cơ quan của Bảo Tàng này. Sau khi giới thiệu xong chúng tôi ngồi nhìn nhau hút thuốc, một không khí tẻ nhạt, không chút gió máy gì thân mật, ngoài vài câu bông đùa thăm hỏi của anh Vượng với những người tôi nghĩ là anh quen họ nhưng có vẻ cũng không thân lắm. Cuối cùng chuyện gì đến nó cũng phải đến. Anh Thiện đại diện cho những vị chức sắc cùng cơ quan hỏi tôi về giá cả của tấm tranh. Cái giá tôi đưa ra vào thời điểm đó [1996] là 12,000 USD. Sau lời phát biểu tôi cho là khá táo bạo. Cả phòng im phắc! Choáng chăng??? Thời gian như đọng lại, chỉ còn nghe văng vẳng tiếng động cơ xe máy ở những con đường chung quanh xuyên qua cái vách tường dày có đến hơn cả nửa mét tây vọng vào, cũng không thể làm xì bớt được bầu không khí đang căng ra, thật ngột ngạt và nặng nề chi lạ! Có nhiều cặp mắt trong căn phòng này, nhưng mỗi đôi mắt lại có sự biểu lộ một cảm xúc riêng, thể hiện qua nhiều cách. Cái thì nhìn vu vơ, cái thì cúi nhìn xuống đất, cái lơ đãng ngước lên nhìn trần nhà, có cái thì lại nhìn nhau như dò hỏi ..v.v..Ngọ ngoạy trong tình huống cứng đờ, khô khốc… Một lúc sau để phá tan cái bầu không khí vốn đã không mấy chút thân mật ngay tự thuở ban đầu. Đã thế mới tức thời đây lại phải nghe thêm một câu phát biểu không hợp tình hợp cảnh. Lời của anh Thiện nói như mang đến cho căn phòng một trận mưa rào.

      - Thôi! Ngày mai về miền Tây dự triển lãm rồi xem có gì mình mua cũng được!

      Ai về nhà nấy! Tôi vẫn còn “ Cái nắng trên đường đi Lương Phú ở Mỹ Tho ” treo trong nhà cho ấm, cùng cái túi rỗng. Bảo tàng thì chưa có tấm tranh thời kỳ đầu của ông Hoanh, nhưng tiền vẫn còn trong túi. HS Lê Vượng bảo rồi, chỉ năm ngàn đổ lại thôi! Đàng này tham quá đòi đến những ! Mười hai ngàn. Cao quá ai mua nổi! Đô la thiệt chứ đâu phải đô âm phủ đâu mà đòi dữ dzậy? Thế là chả ai mất gì. Chỉ mất tí thời gian cùng một ít nước miếng tán gẫu, cũng chả chết ai đúng không?

      
       Cụt hứng!!! Về nhà lấy chuyện “ Tái ông thất mã ” mà an ủi. Bán được chưa chắc đã lả may. Bán chưa được chắc gì đả là xui? .Chuyện này làm tôi chợt nhớ lại một sự việc đã xảy ra cách nay khoảng sáu bảy năm thời điểm không rõ cỡ năm 1988 hay 1989 gì đó. 

      

      
(Còn tiếp)

  
   (1)   Tiffany Dang đã để lại một nhận xét mới về bài đăng của bạn "HS.NGUYỄN PHI HOANH và ĐƯỜNG ĐI LƯƠNG PHÚ-MỸ THO (...": 

   Cảm ơn chú đã đăng bài tiểu sử này của Ông Ngoại cháu, Má cháu cũng mất được 9 tháng , bây giờ Má & Ông Ngoại đã gặp nhau rồi, còn người mà hay đưa Ông Ngoại đi đây đi đó là Cậu thứ 8 của cháu .
     Ngày xưa lúc Ba cháu còn sống Ba là người đánh máy cho Ông Ngoai xuất bản thành sách cuốn Mỹ Thuật Việt Nam. 
     Được đăng bởi Tiffany Dang vào CHO ĐỜI THÊM VUI.  ngày 11:48 Ngày 15 tháng 08 năm 2014.

16bis- CHUYỆN ÔNG GIÀ MẤT NGỰA.