KÝ HỌA TRUYỀN THẦN CỦA BA DANH HỌA Ở NỬA ĐẦU THẬP NIÊN 40/TK.20 Ở VIỆT NAM.

           

KÝ HỌA TRUYỀN THẦN CỦA BA DANH HỌA Ở NỬA ĐẦU THẬP NIÊN 40/TK.20 Ở VIỆT NAM.

     Ba gương mặt mỹ nhân do 3 họa sĩ nức tiếng trong và ngoài nước cùng thực hiện theo lối ký họa truyền thần ở ba vùng miền khác nhau của đất nước. Saigon – Hanoi và Huế vào nửa đầu thập niên 40/TK.20. Giai đoạn khốc liệt của Đệ Nhị Thế Chiến đang lan tràn toàn cõi Đông Dương (1940-1945). Dẫu vây! Với tinh thần nghệ thuật không ngừng sống và ghi nhớ các họa sĩ Việt Nam và Nhật Bản vẫn miệt mài ký họa những bức chân dung, giữ lấy giá trị con người giữa khói lửa. Ba bức tranh, ba tâm thế, cùng một tinh thần nghệ thuật trên hết đã để lại cho hậu thế những kỷ vật nghệ thuật chỉ dấu cho một thời đã qua.

 

I/ HỌA SĨ TSUGUHARU FOUJITA (1886-1968).

                                               

Chân dung Tsuguharu Foujita chụp năm 1924 (Nguồn: Wikipedia)

       Vào năm 1941. Sau khi chiếm trọn vùng bán đảo Đông Dương. Chính quyền Nhật đã cho tổ chức hai kỳ triển lãm tranh, với mục đích quảng bá văn hóa Nhật Bản với công chúng Việt Nam. Một ở Hanoi vào đầu tháng 11 năm 1941 và một tại Saigon chưa rõ thời gian, nhưng có thể là Tháng 12 năm 1941, tiếp theo kỳ triển lãm ở Hanoi. Cả hai kỳ triển lãm, họa sĩ Tsuguharu Foujita là người được chính quyền Nhật giao trọng trách vẽ theo yêu cầu để lấy tiền gây quỹ.

         A – Kỳ triển lãm tranh ở Hanoi. Tháng 11 năm 1941.

  Có hai bằng chức xác thực. Bìa quyển catalogue và bức Foujita ký họa họa sĩ Nam Sơn.

 

B – Kỳ triển lãm tranh ở Saigon. (Chưa rõ ngày tháng. Rất có thể vào tháng 12/1941) 

       Kỳ triển lãm tranh ở miền Nam được trưng bày tại Dinh Xã Tây (hotel de ville Saigon, UBND Tp HCM hiện nay). Và bức người phụ nữ Nam Bộ được thực hiện trong kỳ triển lãm này.

      Kỳ triển lãm tại Saigon năm 1941, được cho là thành công vì theo ông Vương Hồng Sển, nhà nghiên cứu và sưu tầm về men lam Huế cho biết, ông đã từng đi xếp hàng nhờ Foujita vẽ cho một bức con mèo. điều này chứng tỏ kỳ triển lãm đã thành công vì có rất đông người tham dự. Nhưng chẳng hiểu vì sao không thấy báo chí hay sách vở nào của miền Nam khi đó loan tin nhắc nhở gì đến. Hiện nay dấu vết của kỳ triển lãm năm 1941 ở Saigon này cũng rất ít thấy, ngoài 02 quyển catalogue và bức con mèo của Vương Hồng Sển (chỉ nghe nói). Thậm chí 2 quyển catalogue dưới đây cũng không dễ tìm.

                                    

Bìa 2 quyển catalogue triển lãm tranh năm 1941 giới thiệu nền mỹ thuật Nhật Bản với quần chúng Việt Nam. Quyển bên trái có chữ ký sống của Tsuguharu Foujita.

     a/ Bức ký họa chân dung người phụ nữ Nam Bộ nơi trang notes.

          Mặc dầu Foujita không ký trực tiếp vào bản ký họa người phụ nữ Nam Bộ nơi trang notes nhưng chữ ký sống bằng bút máy của Tsuguharu Foujita ngoài bìa quyển catalogue đã khẳng định là bức ký họa truyền thần ở trang notes là do ông vẽ chứ không thể của ai khác.

                                

Chữ ký của HS. Foujita ngoài bìa và bức truyền thần bằng bút chì ở trang notes.

  b/ ChatGPT chuyển thể qua ảnh chụp.

ChatGPT chuyển thể bức ký họa người phụ nữ Nam Bộ ở trang notes qua ảnh chụp.

  II/ HỌA SĨ NGUYỄN SÁNG (1923-1988).

Chân dung họa sĩ Nguyễn Sáng (Nguồn. Tuoi Tre online)

a/ Bức ký họa truyền thần của họa sĩ Nguyễn Sáng.

     Trong kỳ triển lãm tranh và có vẽ chân dung do Ban Mỹ Thuật trường Đai học Đông Dương đứng ra tổ chức vào Tháng 01 năm 1944 tại Hanoi. Nguyễn Sáng được BTC chọn và giao cho trọng trách vẽ chân dung truyền thần cho khách tham dự để lấy tiền gây quỹ cứu trợ đồng bào bị nạn bom vì phi cơ Đồng Minh đánh vào ga xe lửa Gia Lâm Hà Nội cuối năm 1943.

     Người mẫu chưa rõ là đi với ai để đến tham dự kỳ triển lãm, nhưng chắc chắn là đã có sự đóng góp vào quỹ cứu trợ nên đã được Nguyễn Sáng thực hiện bức chân dung để làm kỷ niệm. Trong phần thích danh ở góc phải dưới bức tranh. Nguyễn Sáng đã ký đè lên con dấu đóng khống bằng mực đỏ của BTC chỉ rõ mục đích của kỳ triển lãm này.

Thiếu nữ. Fusain trên giấy ở Hanoi Tháng 01 năm 1941.

 

b/ ChatGPT chuyển thể qua ảnh chụp.

III/ HỌA SĨ NGUYỄN ĐỨC NÙNG (1914-1983).

Chân dung họa sĩ Nguyễn Đức Nùng (Nguồn: Le Auction)

a/ Bức ký họa truyền thần của họa sĩ Nguyễn Đức Nùng,

Chân dung thiếu nữ, bút sắt và phấn tiên trên giấy.

        Bức ký họa của Nguyễn Đức Nùng được cho là vẽ tại Huế vì dựa theo tiểu sử của ông:

  -   Năm 1941 họa sĩ Nguyễn Đức Nùng đã gia nhập École Française d’Extrême-Orient (Viện Viễn Đông Bác Cổ) và tham gia vào việc tu bổ di tích tại Huế.

    -      Từ năm 1945 – 1946, ông tham gia cách mạng, là Trưởng ban Hội họa Đoàn văn hóa cứu quốc Thừa-Thiên Huế.

      Những điều này chỉ rõ họa sĩ Nguyễn Đức Nùng đã từng sống ở tỉnh Thừa-Thiên Huế chí ít cũng phải từ năm 1941 cho đến năm 1946. Trong bức ký họa chân dung người phụ nữ bằng bút sắt và phấn tiên HS. Nguyễn Đức Nùng ghi vẽ vào tháng 6 năm 1944, Như vây chắc chắn bức ký họa truyền thần này vẽ ở Huế khi ông cộng tác với nhà biên kịch Đoàn phú Tứ chứ không thể ở đâu khác và bức ký họa này được dùng làm phụ bản cho tập chương trình giới thiệu khái quát vở hài kịch “Ghen”.     

     Chưa rõ vở hài kịch “Ghen” của đoàn Phú Tứ có mở cửa trình diễn đúng với thời gian ấn định ghi trong tập bản thảo không mà chẳng hề thấy tài liệu hay báo chí nào đưa tin về buổi diễn kịch vào tối ngày 10/6/năm 1944 này, cũng như không thấy bất kỳ một bản in typo nào của tập chương trình vở kịch Ghen lưu vết trong cộng đồng xã hội? Phải chăng buổi diễn vở hài kịch Ghen vào Tháng 10/1966 đã bị hoãn hoặc hủy bỏ vì tình hình chiến sự ở Đông Dương đang hồi khốc liệt?

       (Theo nguồn Wikipedia. vở kịch Ghen đã được công diễn tại Nhà hát Lớn Hà Nội vào đêm 13 tháng 3 năm 1947).  

      Cũng không rõ họa sĩ Nguyễn Đức Nùng đã dựa vào nhân vật nữ nào có sắm vai trong vở kịch để thực hiện bức ký họa truyền thần này,

-          - Bà Bửu Chi, hiệu Chi Mai vào vai Kim

-        -  Bà Nguyễn Đức Nùng, hiệu Kiều Tân vào vai Liên.

- Bà Thanh Hương vào vai bà Tâm. 

Danh sách các nhân vật thật vào vai trong vở kịch Ghen của Đoàn Phú Tứ.

 

b/ ChatGPT chuyển thể qua ảnh chụp.

  

IV/ NHẬN ĐỊNH VỀ 3 BỨC CHUYỂN THỂ.  

Chân dung 3 người phụ nữ Việt Nam vào đầu thập niên 40/TK.20. Mặc dù là ký họa nhưng các họa sĩ đã mô tả được rất rõ về phong cách và đặc tính vùng miền của tùng nhân vật.

    Cũng phải nói rõ một điều. Mặc dù là những đường nét ký họa nguệch ngoạc đơn giản như thế đó nhưng nó lại chứa đựng cả một sức nặng của thần thái, của phong cách, của đặc tính vùng miền rất rõ nơi tùng nhân vật. Cũng nhờ đó mà ChatGPT đã chuyển thể thành công.

       

                 

        ChatGPT chuyển thể 3 gương mặt mỹ nhân từ ký họa sang ảnh chụp.

      Cả 3 đều do ChatGPT chuyển thể từ những bức ký họa sang ảnh chụp bằng công nghệ dựng hình hiện đại. Chưa rõ đã đạt được cái thần thái thực ngoài đời của nhân vật là bao nhiêu, nhưng ít nhiều gì nó cũng phản ảnh cho ta thấy được phần nào chân dung đích thực của người mẫu ở một góc độ nào đó buộc phải chấp nhận vì không thể làm khác. Và nếu như không có bức ký họa đặt bên cạnh để so sánh, chắc chắn sẽ chẳng có ai tin là những bức ảnh này đã được tái hiện từ những bức ký họa truyền thần.

Tóm lai:

- Với cô gái miền Bắc của chàng sinh viên năm IV tài hoa Nguyễn Sáng. Hình ảnh của một thiếu nữ đôn hậu, khả ái, đài các của giới thượng lưu Hanoi.

- Với cô gái miền Trung của họa sĩ đã thành danh nức tiếng Nguyễn Đức Nùng. Một phong cách đĩnh đạc, sắc xảo, kiêu sa và lịch lãm đầy cá tính của vùng đất Cố Đô Huế.

- Với cô gái miền Nam của họa sĩ người Nhật Bản lừng danh khắp năm châu. Tsuguharu Foujita. Gương mặt biểu lộ sự chất phác, nhu mì và hiền hậu. Biểu trưng cho con người sinh ra và sống trên vùng đất Nam Bộ hiền hòa trù phú được thiên nhiên ưu đãi.

     Mặc dù là tác phẩm ký họa truyền thần của 3 nhân vật. Hai người đã thành danh và một còn đang theo học năm thứ IV. Cả ba ra đời không cùng một thời điểm. Ở ba vùng miền khác nhau của đất nước, nhưng vẫn cho thấy ở đó chứa đựng một tinh thần nghệ thuật không ngừng sống và ghi nhớ, một nhịp nối giữa nghệ thuật và dân sinh luôn mang niềm tin yêu chan hòa của cái mỹ đến mọi người, bất kể biên giới.

Cauminhngoc

04/8/2025