Nói về chữ ký và những yếu tố quan trọng cấu tạo nên
tác phẩm “Lòng mẹ” của Tạ Tỵ.
Tạ Tỵ. Lòng mẹ. Chất liệu đồng. Kích thước: 67cm x 82cm tính cả khung. Năm sáng tác: Thập niên 50/TK 20. Chữ ký là cái logo nằm trong nhãn tác phẩm đính nơi mé phải dưới.
Từ những gì tồn tại trên mặt bằng tổng thể nơi tác phẩm “Lòng mẹ” được phô diễn. Ta nhận diện. Có ba phần rất quan trọng mà Tạ Tỵ đã dày công sáng tạo rồi đem kết hợp chúng với nhau để trở thành một tác phẩm trác tuyệt mang đầy tính nhân văn này.
Từ những gì tồn tại trên mặt bằng tổng thể nơi tác phẩm “Lòng mẹ” được phô diễn. Ta nhận diện. Có ba phần rất quan trọng mà Tạ Tỵ đã dày công sáng tạo rồi đem kết hợp chúng với nhau để trở thành một tác phẩm trác tuyệt mang đầy tính nhân văn này.
1 - Chữ ký. Chữ ký là phần rất quan trọng. Nó là yếu tố chỉ danh ai là người sáng tạo ra tác phẩm đó. Nếu bàn riêng về chữ ký của Tạ Tỵ trên tác phẩm
“Lòng mẹ” này, có thể nói nó là một điểm rất đặc biệt mang đầy tính sáng tạo
của ông. Thay vì chỉ là hai chữ Tạ Tỵ được viết lên bề mặt tác phẩm như bình
thường, thì ở tác phầm “Lòng mẹ” này họa sĩ Tạ Tỵ đã thực hiện việc thích danh
của mình với một phong cách khá chau chuốt và kỳ thú. Đó là việc ông đã tạo
hình một cái logo dáng tròn ngũ sắc nho nhỏ xinh xinh, nhưng nội dung lại chứa
đựng cả một mảng triết lý thật lớn lao, sâu sắc về âm dương, ngũ hành và các
hình thái biểu tượng mang đầy tính ẩn dụ huyền bí phương Đông bao hàm sự liên quan
giữa con người với vũ trụ qua những biểu tượng như: Vòng tròn. Ô vuông và Tam giác được lồng ghép
đồng tâm. Trong lõi ba hình đồng tâm đó có dáng vẻ một con rắn. Biểu thị cho
chữ TỴ. Cũng chính là tên của ông: " Tạ Tỵ ". Cái logo đầy màu sắc chứa đựng tính ẩn dụ cao nằm trong cái nhãn bằng mica nền sơn trắng mang tên tác phẩm tương phản hẳn với bản khắc
đồng chủ thể đen trũi. Cả hai cùng đính trên nền ván ép nâu sáng đầy cảm
tính. Cả ba đã hỗ tương cho nhau rất triệt để trong lãnh vực hình thái và triết lý nhân sinh theo đúng tư duy mà ông đã áp đặt. Đồng thời cũng mở ra một quan điểm mới về Tam tài. Không chỉ có Thiên-Địa-Nhân mà còn có cả vật chúng nữa. Với nền tảng học thuật sâu rộng về Đông phương học và dựa vào đó họa sĩ Tạ Tỵ mở hướng cho chúng ta có một cái nhìn tích cực của con người hiện đại về nhân sinh quan, vũ trụ quan. Không quá câu nệ vào những gì đã tồn tại mà phải vượt thoát ra để bước vào chu kỳ văn minh mới của nhân loại...
2 - Bản diện điêu khắc đồng “Lòng Mẹ”.
Bản thân tác phẩm là một khối đồng đúc khá là khiêm tốn. Nhưng ở trên bình diện nhỏ bé đó lại chứa đựng cả
một bầu trời triết lý về vũ trụ quan và nhân sinh quan. Nó cũng cho thấy họa
sĩ Tạ Tỵ đã dày công như thế nào khi chăm chút đến từng centimet vuông lẫn
những góc cạnh trên bề mặt toàn thể tác phẩm. Nhất nhất mọi thứ đều được ông
cân nhắc tính toán thật chi ly và chu đáo. Một sự cẩn trọng đến từng chi tiết
nhỏ. Nơi đó là những đường kỷ hà, những mô thức trừu tượng ngang dọc, nhấp nhô uốn
lượn. Tất cả mang đầy ý tưởng ẩn dụ phô diễn được sự khắc khoải trong nhịp sống đời thường với thiên nhiên của con người . Đó chính là những điều mà Tạ Tỵ muốn thổ lộ với tha nhân thông qua tác phẩm này…
3 - Nền ván ép. Cái nền ván ép vô tri được sử dụng làm nền cho tác phẩm cứ tưởng như bình thường, chả có gì để nói. Nhưng dưới cặp mắt tinh tế của ông các vân gỗ lại là một vưu vật. Ông tận dụng được những cái sẵn có hữu hình vô tri đem áp đặt, phối hợp đúng giai tầng với những gì ông đã tạo dựng khiến cho miếng ván ép trở thành miền không gian kỳ ảo tác động rất lớn đến tác phẩm. Thiếu nó, không biết tác phẩm này sẽ ra sao?…Một cái nhìn nhạy bén đầy cảm tính và sáng tạo của bậc thày.…Thật dữ dội, rất đáng khâm phục…
4 - Chuyện chữ ký. Họa sĩ Tạ Tỵ chọn việc thích danh bằng logo thay vì chữ ký có thể do những nguyên nhân sau:
- Do bản diện điêu khắc đồng khá khiêm tốn và không bằng phẳng. Chẳng những thế trong đó lại ẩn chứa nhiều ẩn dụ mà ông đã dày công tạo dựng. Họa sĩ Tạ Tỵ không muốn phá vỡ những gì mà ông đã dày công nâng niu thực hiện và đặt để chữ ký vào vị trí nào trên bản diện đồng cho hợp lý?
- Ông chọn việc thích danh của mình bằng cái logo đầy màu sắc triết lý nhân sinh quan, vũ trụ quan. Trong lõi có biểu tượng "con rắn" nằm bên cạnh tên tác phẩm là "Lòng mẹ". Đây là việc thích danh có chủ đích đầy sáng tạo. Chưa thấy xuất hiện lần nào trong quá trình sáng tác của ông. Có thể nói là duy nhất. Và ông chọn chất liệu mica để thực hiện vì nó có thể giúp ông bày tỏ được hết những gì ông muốn gởi gắm. Nhất là về màu sắc. Trên chất liệu bằng đồng và gỗ không thể có được.
- Ký trên mặt ván ép. Do độ bền không cao lại có nhiều vân gỗ nên rất khó thực hiện đúng theo ý đồ của ông đặt để ra.
- Với những ẩn dụ được dàn trải trên mặt bằng tác phẩm, chắc chắn Tạ Tỵ muốn thích danh của mình vào tác phẩm bằng một điều gì đó mới lạ. Và ông đã chọn cái logo có chứa tên mình. Nó phù hợp với tổng thể đầy triết lý ẩn dụ của tác phẩm. Chính điều này đã khiến ông không thể ký tên hai chữ "Tạ Tỵ" vào nữa. Đơn giản. Một tác phẩm không thể có cùng hai chữ ký.
Nhìn lại tác phẩm. Nơi bản thể điêu khắc đồng. Cũng là trọng tâm của tác phẩm được ông đã gởi gắm khá nhiều điều về nhịp sống con người đầy khắc khoải. Thứ đến là cái logo thật khiêm tốn mà cũng không thiếu những điều cao diệu về nhân sinh và vũ trụ quan. Điểm nhấn khiêm tốn này Tạ Tỵ đã dùng nó để thích danh của mình vào. Không chỉ có thế. Tất cả những điều nầy ông gắn chúng lên một cái nền ván ép dầy đặc những vân gỗ tựa như sóng nước và mây trời luôn đỏng đảnh phủ trùm dõi theo từng bước chân người mẹ đang dang tay ôm đứa con dốc lòng che chở….
Tóm lại. Từ những phân tích trên. Ta khẳng định ở tác phẩm “Lòng mẹ” này. Trong nó chứa đựng đến những ba mảng và mỗi mảng được xem như là một thông điệp mang tính nhân bản rất sâu sắc. Và chúng đã được họa sĩ Tạ Tỵ đem kết hợp với nhau để thành một tác phẩm tuyệt vời đầy trí tuệ. Đó là điều rất ít thấy. Có thể nói có một không hai trong dòng sáng tác nghệ thuật của nhà văn, nhà thơ, nhà phê bình và cũng là họa sĩ: TẠ TỴ. Tác phẩm trác tuyệt này đã góp phần chứng tỏ cho mọi người thấy được địa vị, đẳng cấp của ông trong lịch sử văn học, nghệ thuật và trong lòng giới sưu tập của Viêt Nam chúng ta như thế nào.
Cauminhngoc
23/10/2018
